فاجعه بی‌آبی چهره ایران را تغییر می‌دهد
وزیر کشور می‌گوید زمینه تبدیل بحران آب به یک «بحران اجتماعی بزرگ» فراهم شده است. عبدالرضا رحمانی فضلی همچنین از مهاجرت‌های وسیع به مرکز و شمال ایران به دلیل خشکسالی خبر داده است.
به گزارش «شبکه آزادی» بر اساس تحقیقات سازمان ملل متحد ایران جزء ۱۸ کشور خشک خاورمیانه محسوب می‌شود که در خطر «جنگ آب» یا به تعبیر دیگر «جنگ پنهان» قرار دارد. علاوه بر اقلیم خشک و نیمه بیابانی ایران، سوءمدیریت و هدر دادن صدها میلیارد مترمکعب از آب‌های استراتژیک نیز ایران را در آستانه یک فاجعه انسانی قرار داده است. آب‌های استراتژیک به آب‌های زیرسطحی گفته می‌شود که معمولاً ذخیره‌ای برای دوره‌های بحرانی است.
سدسازی یا خیانت؟
نابسامانی‌ها در حوزه آب دلایل متعددی دارد که از جمله آن می‌توان به مدیریت غلط رژیم در تخصیص آب اشاره کرد. ایران با منابع آبی کمی که دارد هم‌اکنون سومین سدساز بزرگ جهان محسوب می‌شود. این مسئله، نحوه تخصیص منابع آبی را با مشکلات زیادی مواجه کرده است. قرارگاه سازندگی سپاه پاسداران با ورود به حوزه سدسازی به این مشکل دامن زده و باعث خشکی ۹۷ درصد از مناطق کشور شده است. بنا بر آمارهای رسمی هم‌اکنون ۴۶۷ سد در ایران در حال بهره‌برداری است که از این تعداد فقط ۱۴تای آن قبل از انقلاب ساخته شده است.
تأسیس بی‌رویه و بدون مطالعه سدهای متعدد در ایران نه‌تنها موجب اشتباهات استراتژیک در تخصیص منابع آبی شده است، بلکه ذخایر سدها را هم به خطر انداخته است؛ برای مثال ذخایر پشت سد گتوند با شوری زیادی همراه شده و عملاً برای کشاورزی غیرقابل استفاده است. گتوند تنها یکی از صدها پروژه غیرکارشناسی محسوب می‌شود که قرارگاه سازندگی سپاه پاسداران برای کسب سودهای نجومی، اجرا کرده است.
کارشناسان بر این باورند که سدسازی برای سلامت زیست‌بوم و بهداشت محیط پدیده‌ای خانمان‌برانداز است. رودخانه‌ها، شاهرگ‌های زمین‌اند که با حرکت خود تعادل و سلامت زیست‌بوم‌ها و محیط زندگی انسان‌ها را تأمین می‌کنند. حبس‌کردن آب‌های روان پشت سدها مانند آن است که شاهرگ آئورت شخصی را مسدود کنیم. مسدود کردن شاهرگ مساوی است با مرگ حتمی و دردناک آن فرد. صاحب‌نظران حوزه آب می‌گویند پدیده ریزگردها در ایران نیز از اصلی‌ترین پیامدهای سدسازی محسوب می‌شود.
کارمان از گریه گذشته است!
درحالی‌که سال‌هاست زنگ خطر فاجعه آبی در ایران به صدا درآمده است، هنوز هم وزارت نیرو، شرکت‌های آب منطقه‌ای یا شرکت‌های آب و فاضلاب نتوانسته‌اند الگوی مصرفی که با شرایط کشور مطابقت داشته باشد، به مردم ارائه کنند. بی‌خیالی دستگاه‌های مسئول برای تنظیم و ارائه الگوی مصرف آب به مردم در حالی است که رئیس مرکز ملی خشکسالی می‌گوید: «در ۱۰ سال گذشته، ۹۷ درصد خاک ایران به خشکسالی بلندمدت و انباشته دچار شده است.» شاهرخ فاتح می‌افزاید: «۷۲ درصد جمعیت کشور درگیر خشکسالی بلندمدت هستند. این خبر کاملاً جدی است؛ اما ما کارمان از گریه گذشته و به آن می‌خندیم.»
در بخش کشاورزی نیز ایران با مشکلات جدی روبروست. عدم تنظیم تقویم و الگوی کشت از سوی وزارت جهاد کشاورزی، کشت سنتی و کشت غرقابی بخش عظیمی از داشته‌های آبی ایران را از بین برده است و کماکان این رویه ادامه دارد. با وجود هشدارهای متعدد و خالی شدن پشت سدها، کشت محصولات آب بَر مانند هندوانه، طالبی، خربزه، سیب‌زمینی و برنج هنوز هم در دستور کار کشاورزان مناطق خشک مانند اصفهان قرار دارد. هدر رفتن این‌گونه آب در حالی است که به گفته اسماعیل نجار، رئیس سازمان مدیریت بحران «۷ هزار و ۵۰۰ روستا در کشور با تانکر آب‌رسانی می‌شوند.»
مصرف ۱۰۰ میلیارد مترمکعبی
به نظر می‌رسد با نحوه مدیریت فعلی منابع آبی که رژیم در پیش گرفته است، نه‌تنها فاجعه حل نخواهد شد، بلکه روزبه‌روز بر عمق آن افزوده می‌شود. جنگ آب همین حالا در حال وقوع است؛ جنگی که صدها هزار نفر را درگیر خود کرده و می‌رود تا مناطق مرکزی کشور را خالی از سکنه کند؛ بنابراین دگرگون شدن چهره سیاسی و اقتصادی ایران بر اثر تغییرات جمعیتی نباید چندان دور از انتظار باشد.
همین حالا هم پشت ۷۷ سد بزرگ کشور خالی شده و آب شرب مردم، طعم جلبک‌های کف رودخانه را به خود گرفته است. کاهش بی‌سابقه ذخایر سد زاینده‌رود باعث شد اخیراً ۷۰ حلقه چاه در مناطق مختلف اصفهان حفر شود که به گفته کارشناسان، معنایی جز فرونشست زمین و خالی شدن سفره‌های زیرزمینی ندارد.
بر اساس آمار وزارت نیرو، مصرف ۴٠ تا ۴۵ میلیارد مترمکعبی سالانه آب در سال‌های ١٣٣۵ تا ١٣۴٠، اکنون به ١٠٠ میلیارد مترمکعب رسیده است؛ اما حکومت هنوز مشغول تأسیس صنایع آب بر در مناطق خشک است. برخی این سؤال برایشان مطرح شده است که چرا فولاد مبارکه اصفهان در منطقه‌ای که قحطی آب است، سالانه ۷۰ میلیون مترمکعب آب استفاده می‌کند و در مناطق کویری یزد، کارخانه فولاد تأسیس می‌شود. این‌ها سؤال‌هایی هستند که جست‌وجوی پاسخ آن برای هر فردی پیامدهای امنیتی دارد؛ هرچند که به گفته وزیر کشور، ایران در آستانه یک بحران بزرگ اجتماعی قرار داشته باشد.
مجتبی احمدی
