حسن روحانی ادعا می‌کرد با توافق هسته‌ای سایه جنگ را از کشور دور کرده است؛ اما حالا با تهدیدهای پی‌درپی خود، فضای سیاسی و اجتماعی ایران را ملتهب کرده و به نگرانی مردم نسبت به جنگ دامن زده است.
به گزارش «شبکه آزادی» همه‌چیز از سؤال خبرنگار رویترز آغاز شد. او در سوئیس از روحانی پرسید که واکنش جمهوری اسلامی در برابر تحریم صادرات نفت ایران چه خواهد بود. روحانی در جواب گفت که این «گزافه‌گویی است و تصور اینکه همه نفت صادر کنند جز ایران، غلط و نابخردانه است.» این موضع روحانی خوشایند جناح تندرو ایران بود؛ به‌گونه‌ای قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس به او نامه نوشت و از موضع او این‌گونه تقدیر کرد: «این همان دکتر روحانی است که ما شناخت داشتیم و داریم و می‌بایست باشد.»
رهبر جمهوری اسلامی نیز صحبت‌های روحانی را که به بستن تنگه هرمز تعبیر شده بود، سیاست و خط‌مشی نظام دانست و از رویکرد او حمایت کرد. تشویق و حمایت‌های جناح رادیکال ایران، موجب دلگرمی روحانی شد و او بار دیگر آمریکا را به بستن تنگه هرمز تهدید کرد؛ جایی که یک‌سوم انرژی جهان از آن عبور می‌کند. حسن روحانی در همایش روسای نمایندگی‌های جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور، با اشاره به اینکه تنگه‌های زیادی برای بستن داریم، به دونالد ترامپ هشدار داد که با «دم شیر» بازی نکند.
تهدید روحانی خشم ترامپ را در پی داشت و او در توئیتر با حروف بزرگ نوشت: «هرگز هرگز آمریکا را تهدید نکن وگرنه بهایی را خواهی پرداخت که در تاریخ، کمتر کشوری پرداخت کرده است. مراقب باش!» اگرچه روحانی پاسخ این تهدید را نداد، قاسم سلیمانی روز پنجشنبه ۴ مرداد در یک سخنرانی هشدار داد که آمریکا با من طرف است. او همچنین ترامپ را «قمارباز» و «کاباره‌چی» خواند که در افغانستان «هیچ غلطی» نتوانسته انجام دهد.
تند شدن لحن مقامات سیاسی و نظامی ایران و آمریکا و تهدیدهای آن‌ها در چند روز گذشته موجی از نگرانی‌ها را در ایران ایجاد کرده است. اگرچه تهدیدها پیش‌ازاین همواره بین دو کشور وجود داشته است، این بار تهدیدها را در بالاترین سطح و از زبان دو رئیس‌جمهوری می‌شنویم که یکی از گفتمان اعتدال دم می‌زند و دیگری نیز تجربه نشان داده است حرفش با عملش یکی است. روحانی که زمانی از دور کردن سایه جنگ از سر ایران صحبت می‌کرد، حالا ناقوس جنگی را به صدا درآورده که اگر آتش آن روشن شود، ابعاد آن مشخص نیست. او کشوری را تهدید می‌کند که ۱۲۵ هزار نیرو در نزدیکی ایران دارد و ناوهای هواپیمابری چون «یو اس‌اس نیمیتز» و «یو اس‌اس جورج اچ دبلیو بوش» را در منطقه مستقر کرده است.
یک کارشناس روابط بین‌الملل درباره قدرت نظامی ایالات‌متحده به «شبکه آزادی» می‌گوید: «مقامات جمهوری اسلامی قدرت نظامی آمریکا را دست کم گرفته‌اند و این برای کشور آسیب‌پذیری چون ایران کاملاً خطرناک و فاجعه‌آفرین است.» مسعود روزبه با اشاره به اینکه اگر جنگی در بگیرد احتمالا در کوتاه‌مدت ایران می‌تواند ضربه‌هایی را به مواضع آمریکا در منطقه بزند، می‌افزاید: «از سوی دیگر توان نظامی آمریکا بسیار فراتر از تصور سپاه پاسداران است. بگذارید واقعیت‌ها را ببینیم؛ قدرت نظامی آمریکا طی یک هفته می‌تواند همه زیرساخت‌های ایران را نابود کند. اگر سرداران سپاه از همکاران خود در ارتش ایران درباره قدرت نظامی ایالات‌متحده سؤال کنند، به آن‌ها خواهند گفت که با چه حریفی روبرو هستند.»
تهدیدهای تند ایران و آمریکا در حالی مطرح می‌شود که هم‌اکنون همه راه‌های دیپلماتیک بین دو کشور بسته شده است و بعید به نظر می‌رسد که آن‌ها پای میز مذاکره بنشینند. این در حالی است که حسن روحانی به دلیل شکست‌های اقتصادی و سیاسیِ داخلی و خارجی، پایگاه مردمی خود را از دست داده و به هسته مرکزی قدرت نزدیک‌تر شده است. او حالا برای به دست آوردن حمایت بیت رهبری و سپاه پاسداران، مجبور است مواضع رادیکال و ضدآمریکایی اتخاذ کند. تغییر گفتمان اعتدال به گفتمان جنگ‌طلبی، ایران را از هر زمان دیگری به یک جنگ تمام‌عیار نزدیک‌تر کرده است.
مسعود روزبه نیز جنگ بین ایران و آمریکا را دور از ذهن نمی‌داند: «من اگر جای رهبر جمهوری اسلامی یا حسن روحانی بودم، هرگز دونالد ترامپ را تحریک نمی‌کردم؛ چراکه زمینه‌های آغاز جنگ برای او آماده است. آن‌ها با خرج اروپا از برجام خارج شده‌اند و اقتصادشان رونق گرفته و خوب کار می‌کند. علاوه بر این با کره شمالی به توافق رسیده‌اند و همه انرژی‌شان را بر ایران متمرکز کرده‌اند. اسرائیل، عربستان و امارات موافق جنگ با ایران هستند و حاضرند تمام هزینه آن را به آمریکا بپردازند؛ بنابراین آمریکا موانع زیادی برای آغاز یک جنگ با ایران ندارد. چه‌بسا که در این جنگ می‌توانند پایگاه‌های هسته‌ای ایران را با خاک یکسان کنند و این یک دستاورد مثبت برای آن‌ها محسوب می‌شود.»
به نظر می‌رسد مقامات ایرانی به ویژه حسن روحانی فراموش کرده‌اند که افرادی در کابینه دولت ایالات‌متحده حضور دارند که جنگ با جمهوری اسلامی را آرزوی خود می‌دانند. جان بولتون، مشاور امنیت ملی آمریکا پیش‌ازاین بارها در صحبت‌های خود تأکید کرده است که پایگاه‌های هسته ایران را باید بمب باران کرد. مایک پامپئو، وزیر امور خارجه این کشور نیز مواضع سختی در برابر ایران دارد و شروطی را برای مذاکره با جمهوری اسلامی گذاشته است که برآورده کردن آن از سوی ایران تقریباً غیرممکن به نظر می‌رسد. در رأس دولت آمریکا فردی حضور دارد که تجربه نشان می‌داده تهدیدهای خود را عملی می‌کند. در بُعد نظامی، دونالد ترامپ دو بار به سوریه حمله موشکی کرده و تروریست‌ها را در افغانستان با «مادر موشک‌ها» هدف قرار داده است. در ابعاد اقتصادی نیز چین، اتحادیه اروپا، مکزیک، کانادا و ایران را تنبیه کرده است. از نظر سیاسی هم سند بسیاری از توافق‌ها را پاره کرده و از آن‌ها خارج شده است؛ بنابراین عاقلانه به نظر می‌رسد اگر تهدیدهای ترامپ را علیه ایران جدی بگیریم.
برخی کارشناسان می‌گویند حسن روحانی با شخصیت و رویکرد سیاسی ترامپ کاملاً آشناست؛ اما او برای فرار از مشکلات اقتصادی‌ای که برای کشور به وجود آورده است، تلاش می‌کند به تنش با آمریکا دامن بزند و افکار عمومی را این‌گونه منحرف کند. آن‌ها بر این باورند که استراتژی کودکانه روحانی می‌تواند به جنگی تبدیل شود که بهای گزاف آن را مردم خواهند پرداخت.
مجتبی احمدی
